Σελίδες

Πέμπτη 12 Οκτωβρίου 2017

Το παράδειγμα του αεροδρομίου Τράπανι της Σικελίας

Ένα παράδειγμα για να καταλάβουμε ότι τα προβλήματα είναι αρκετά πιο σύνθετα στην περίοδο της παγκοσμιοποίησης και της συμμετοχής μας σε μια Νομισματική Ένωση, από ότι μπορεί να φαντασιωνόμαστε.
Το αεροδρόμιο του Τράπανι είναι το δεύτερο βασικό αεροδρόμιο της Σικελίας. Η ετήσια κίνηση του ανέρχεται στο 1,9 εκ. επιβάτες και από αυτούς το 90% το διακινεί η Ryanair.
Σε μια πρόσφατη συνέντευξη του στην Corriere della Sera ο γενικός δ/ντης του Giancarlo Guarrera αναφέρει : η απόφαση της Ryanair για περικοπές έχει πλήξει πολύ σοβαρά το αεροδρόμιο μας ίσως έχει πληγεί όσο κανένα άλλο αεροδρόμιο της Ιταλίας. Από τις 34 χειμερινές ακυρώσεις πανευρωπαϊκά της εταιρείας οι 11 αφορούν την Ιταλία και από αυτές οι 7 το αεροδρόμιο του Τράπανι (τρεις (3) με Ευρωπαϊκές πόλεις και τέσσερεις (4) εσωτερικές. Η ζημιά εκτός από τους εργαζόμενους στο αεροδρόμιο εκτιμάται σε 400 χιλ επιβάτες, ισχυρότατο πλήγμα για την περιοχή και για το χειμερινό τουρισμό της.
Όπως δηλώνει ο διευθυντής του αεροδρομίου: «η Ryαnair  μας ανακοίνωσε τις περικοπές λίγα μόλις λεπτά πριν την επίσημη ανακοίνωση τους».
Όλα αυτά σε μια από τις έγκυρες Ιταλικές Εφημερίδες. Όπως επίσης αυτοί δεν έχουν Fraport. Όταν λοιπόν ψάχνουμε τις αιτίες των προβλημάτων θα πρέπει να καταλαβαίνουμε ότι ζούμε σε μια παγκοσμιοποιημένη αγορά και τα προβλήματα είναι σύνθετα και δεν επιδέχονται μονοσήμαντες ερμηνείες σύμφωνα με το φαντασιακό του καθένα μας. Πάνω από όλα απαιτείται σοβαρή έρευνα χωρίς προκαταλήψεις και ασφαλώς ιδεολογικές παρωπίδες. Φαίνεται και στην συζήτηση που διεξάγεται στη Ευρώπη μετά τα πρόσφατα γεγονότα ότι ένα από τα δημιουργήματα του Φιλελευθερισμού που είναι οι εταιρείες Low Cost αντιμετωπίζουν και θα αντιμετωπίσουν στο μέλλον προβλήματα στη ανάπτυξη και στις στρατηγικές τους. Από την μια μεριά λειτουργούν θετικά φέρνοντας τις υπηρεσίες αερομεταφορών στα πιο χαμηλά εισοδήματα από την άλλη όμως ο τρόπος διαχείρισης των ανθρώπινων πόρων δεν μπορεί να οδηγεί στη διάλυση των εργασιακών δικαιωμάτων – άδειες προσωπικού, μισθοί, κλπ γιατί εκτός από τα δικαιώματα των εργαζομένων, βάζει σε κίνδυνο και την ασφάλεια των πτήσεων, άρα τα συνδικάτα δίκαια αντιδρούν, όπως έγινε και στη περίπτωση της Ryanair που αναγκάστηκε να υποχωρήσει δημιουργώντας το χάος στις πτήσεις εξ αιτίας των ακυρώσεων και τις οικονομικές επιπτώσεις σε περιοχές της Ευρώπης και όχι μόνο στα Χανιά.   


Τρίτη 12 Σεπτεμβρίου 2017

Ολοκληρωμένο Πρόγραμμα Τοπικής Ανάπτυξης Δήμου Αποκόρωνα. Ένα Παράδειγμα Υπεύθυνου Τουρισμού.



Μετά σχεδόν 70 χρόνια τουριστικής ανάπτυξης παραμένουμε προσκολλημένοι στα τρία S (sea, sun, sand) που χαρακτήρισαν την απαρχή του Μαζικού Τουρισμού από τις αρχές της δεκαετίας του 60.
Είναι η περίοδος που εκπονείται το πρώτο δεκαετές ολοκληρωμένο πρόγραμμα  για την «Τουριστική Ανάπτυξη της Κρήτης». Αυτό που πρέπει να τονιστεί εξ’ αρχής είναι ότι οι προβλέψεις του, όσον αφορά στους ποσοτικούς στόχους του υλοποιήθηκαν στο ακέραιο, όσον αφορά όμως το περιεχόμενο και την στρατηγική του για την διάχυση της Τουριστικής Ανάπτυξης στο σύνολο της περιφέρειας Κρήτης όχι. Η ανάπτυξη του Μαζικού Τουρισμού με την συγκέντρωση του κύρια στο βόρεια τμήμα του νησιού και γύρω από τα μεγάλα αστικά κέντρα σε πρώτη φάση και στην συνέχεια στη δημιουργία των τουριστικών πόλων, είχε σοβαρές επιπτώσεις στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον του νησιού. Αυτή  η ανάπτυξη συνοδεύτηκε από την άναρχη τουριστικοποίηση των περιοχών εξ αιτίας της πλήρους έλλειψης  χωροταξικής οργάνωσης και χρήσεων γης, βασικών έργων υποδομής σε βιολογικούς, ΧΥΤΑ, έργων οδοποιίας,  προστασίας των φυσικών πόρων και του μοναδικού κρητικού τοπίου στο βόρειο τμήμα. Ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα της Τουριστικής ανάπτυξης της Κρήτης σε αυτή την φάση έπαθε ανεπανόρθωτες ζημιές. Το κλαδί του φυσικού περιβάλλοντος πάνω στο οποίο  στηρίχτηκε η τουριστική ανάπτυξη πριονίστηκε σοβαρά.
Θα μπορούσε να ήταν διαφορετική η πορεία της τουριστικής ανάπτυξης; Ασφαλώς και ναι. Διότι μπορεί εμείς να μην είχαμε εμπειρίες αλλά και στο πρώτο δεκαετές γινόταν αναφορές στην εν λόγω μελέτη τα συμπεράσματα από την εμπειρία των ώριμων ήδη τουριστικών αγορών στις Βαλεαρίδες νήσους στην Ισπανία , στη Νότια Γαλλία, στην Σικελία, κλπ.
Η τουριστική ανάπτυξη συνέπεσε και με μια περίοδο πολιτικής αστάθειας που επηρέασε τις εφαρμοζόμενες πολιτικές αλλά κύρια τις ξένες επενδύσεις, με αποτέλεσμα η ανάπτυξη να έχει σαν σημείο αναφοράς της την ενδογενή ανάπτυξη. Βασικοί επενδυτές ήταν ντόπιοι επιχειρηματίες λαδέμποροι και έμποροι, με μόχλευση σημαντικών τραπεζικών κεφαλαίων με χαμηλά επιτόκια στη αρχική φάση. Ο μαζικός τουρισμός στη Κρήτη στηρίχτηκε στην ενδογενή ανάπτυξη και στη μικρομεσαία επιχείρηση.  Η αναφορά γίνεται για να τονίσουμε ότι για τα προβλήματα και τις επιπτώσεις στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον οι ευθύνες βαρύνουν το κράτος,  τις αρχές και τους επιχειρηματίες, γιατί αρκετοί μύθοι έχουν καλλιεργηθεί του τύπου «ήρθαν οι τουρίστες και αλλοίωσαν το φυσικό μας τοπίο ή κατέστρεψαν τα ήθη και τα έθιμα μας». Αυτό που ασφαλώς πρέπει να  τονίσουμε είναι ότι η τουριστική ανάπτυξη έγινε παράλληλα με την ραγδαία ανάπτυξη της αστυφιλίας που από την δεκαετία του 60 και μετά έχουμε την εντυπωσιακή μείωση των αγροτικών πληθυσμών, την σταδιακή ερήμωση της ενδοχώρας, ιδιαίτερα των ορεινών  χωριών που διέθεταν περιορισμένους αγροτικούς πόρους. 

Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει το σημαντικό ρόλο του Τουρισμού και ειδικά του Μαζικού Τουρισμού στη περιφερειακή αλλά και τοπική οικονομία, όση κριτική και αν γίνεται στις αρνητικές πλευρές του, που άλλες θεωρούνται ενδογενείς και άλλες όχι. Η περιφερειακή οικονομία βγήκε από τη υπανάπτυξη και την καθυστέρηση μετά τη δεκαετία του 60 με βασικό όχημα τον Τουρισμού, που δίκαια χαρακτηρίζεται ως η «βαριά μας βιομηχανία». Το πλεονάζον και το υποαπασχολούμενο εργατικό δυναμικό που δεν μπορούσε αντικειμενικά να απορροφήσει ο αγροτικός τομέας εξ αίτιας των περιορισμένων πόρων του, αναγκαζόταν να μεταναστεύει ή να ζει σε συνθήκες ένδειας.   Με την ανάπτυξη του Τουρισμού αντιστρέφονται σταδιακά οι μεταναστευτικές ροές, ο πληθυσμός σταθεροποιείται και το πλεονάζον εργατικό δυναμικό απασχολείται έστω και εποχιακά στο τουρισμό, ενώ επιστρέφουν πολλοί από αυτούς που είχαν μεταναστεύσει την περίοδο του 60 -70, μεταφέροντας τις οικονομίες τους και επενδύοντας στο τουρισμό. Αστικά κέντρα που είχαν γνωρίσει σημαντικές απώλειες του πληθυσμού τους την δεκαετία του 60 ανακάμπτουν και αντιστρέφονται οι δημογραφικές τάσεις γνωρίζοντας υψηλότερους ρυθμούς αύξησης του πληθυσμού τους από το μέσο όρο στη περιφέρεια όπως ήταν η πόλη και ο νομός Ρεθύμνης. Παράλληλα είναι σημαντική η συμβολή του τουρισμού στη ανάπτυξη του βιοτικού επιπέδου του πληθυσμού της Κρήτης ιδιαίτερα στις τουριστικές περιοχές καθώς και η διαμόρφωση και ανάπτυξη της μεσαίας τάξης.
Η κυρίαρχη τάση της τουριστικοποιήσης και στο δήμο του Αποκόρωνα ήταν και είναι το μοντέλο του μαζικού τουρισμού, που στηρήχτηκε στα φυσικά πλεονεκτήματα της περιοχής και στο σύνθημα ήλιος θάλασσα, αμμουδιές. Χαρακτηριστικό παραδείγμα είναι η ανάπτυξη της περιοχής της Γεωργιουπολης από τα μέσα της δεκαετίας του 70, αλλά και στην συνέχεια οι περιοχές των Καλυβών, της Αλμυρίδας, η Πλάκα, το Κόκκινο Χωριό, ορισμένες περιοχές της ενδοχώρας όπως ο Κουρνάς, ο Βάμος, το Γαβαλοχώρι, που αναπτύχθηκαν μεταγενέστερα και στις οποίες υπήρξαν και μορφές αγροτουρισμού.
Από την δεκαετία του 90 και μετά εξ ‘αιτίας και κάποιων πρωτοβουλιών φορέων της περιοχής, όπως ήταν το επιτυχημένο παράδειγμα του Ιδρύματος της Αγίας Σοφίας, της ΕΑΣ Αποκόρωνα –Σφακίων και της ΕΤΑΝΑΠ, γίνεται μια προσπάθεια να δοθεί μια ώθηση στα ζητήματα τοπικής ανάπτυξης με την αξιοποίηση της Κοινοτικής Πρωτοβουλίας Leader. Ανταποκρινόμενοι τότε οι φορείς και οι κοινότητες στο πλαίσιο των απαιτήσεων του προγράμματος, κατάφεραν να διαμορφώσουν ένα ολοκληρωμένο πρόγραμμα τοπικής ανάπτυξης για τον Αποκόρωνα, προϊόν συμμετοχικών και δημοκρατικών διαδικασιών μεταξύ φορέων, επιχειρήσεων και νέων επενδυτών, μέσα από την βασική φιλοσοφία του προγράμματος Leader που ήταν ο σχεδιασμός από τα κάτω προς τα πάνω. Για πρώτη φορά συζητήθηκαν σε τέτοια κλίμακα τα πρόβλημα  της ολοκληρωμένης ανάπτυξης, του βιωματικού, βιώσιμου και πράσινου τουρισμού στο Αποκόρωνα αλλά και της επιχειρηματικής και βιολογικής γεωργίας, της μεταποίησης και τυποποίησης των προϊοντων. Συζητήθηκε πως με την αξιοποίηση των ενδογενών πόρων στα πλαίσια ενός τέτοιου προγράμματος σε Αγροτικές περιοχές, αξιοποιώντας τα συγκριτικά τους πλεονεκτήματα, μπορούν να διαμορφώσουν ένα ολοκληρωμένο βιώσιμο και καινοτόμο παραγωγικό πρότυπο που θα αναδείξει και νέα οικονομικά υποκείμενα, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων.  Δράσεις  που θα αφορούν   νέες και παραδοσιακές παραγωγές και καλλιέργειες του πρωτογενή τομέα, μεταποίηση, τυποποίηση, υπηρεσίες αγροτουρισμού , νέες καινοτόμες  υπηρεσίες στον πράσινο τουρισμό,  εφαρμογές νέων τεχνολογιών πληροφόρησης,   με στόχο τα προϊόντα/υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας που τα καθιστούν περισσότερο ανταγωνιστικά στις αγορές.
Στα πλαίσια πάντα του ολοκληρωμένου προγράμματος είχε γίνει η καταγραφή και συζήτηση για:
την αξιοποίηση των ιστορικών μνημείων της περιοχής, των παραδοσιακών προϊόντων, των αγροτικών κτιρίων που θα μπορούσαν να αποκατασταθούν,
 να επαναξιολογηθούν παραγωγές και προϊόντα, ήθη και έθιμα, πολιτιστικά στοιχεία, ιδιαίτερα τοπικά προϊόντα και παραδοσιακές γαστρονομικές συνταγές όπως οι χοχλιοί (χοχλιδάδες αποκαλούνται οι Αποκορωνιώτες σύμφωνα με το Σ. Σπανάκη), η καλλιέργεια  αρωματικών φυτών και η παραγωγή αιθέριων ελαίων όπως ήταν και το καραμπάχι από το φυτό λεβάντα (πάλι από το Σπανάκη, που χρησιμοποιούταν σαν φάρμακο και τους παραγωγούς του τους έλεγαν καραμπασάδες).

Ο Τουρισμός για τους ειδικούς ξεκίνησε σαν ένας χείμαρρος στην δεκαετία του 50 για να μετατραπεί στην συνέχεια  στο ορμητικό ποτάμι του Μαζικού Τουρισμού που στο διάβα του απέκτησε παραποτάμους. Είναι οι διάφορες μορφές, θεματικού και βιωματικού τουρισμού, του πράσινου και βιώσιμου τουρισμού, του πολιτιστικού τουρισμού, του αγροτουρισμού, των ειδικών μορφών τουρισμού.
Βασικός στόχος όλων αυτών των ειδικών ή εναλλακτικών μορφών Τουρισμού  ή ο όρος «Υπεύθυνος Τουρισμό» όπως διεθνώς έχει καθιερωθεί να χρησιμοποιείται είναι η  ολοκληρωμένη και βιώσιμη ανάπτυξη με οργανική σύνδεση με τους υπόλοιπους τομείς μιας τοπικής οικονομίας και ιδιαίτερα τον πρωτογενή τομέα, τον σεβασμό στις ιδιαιτερότητες των τοπικών κοινωνιών, στα ήθη και έθιμα, στον πολιτισμό και στην προστασία στο φυσικό και ανθρωπογενές περιβάλλον.
Τα παραπάνω προϋποθέτουν την ύπαρξη ισχυρών τοπικών και αποκεντρωμένων συστημάτων και θεσμών ιδιαίτερα σε επίπεδο Τοπικής και Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης αλλά και οργάνωσης του τοπικού συστήματος έτσι ώστε να  μπορούν να ενεργοποιούν από τα πάνω προς τα κάτω και αντίστροφα όλους τους ενδογενείς πόρους μιας περιοχής σε επίπεδο πχ  Περιφέρειας Κρήτης ή ενός τοπικού συστήματος όπως είναι ο Δήμος Αποκόρωνα.    
                                                                                                    
Στο παρελθόν για παράδειγμα είχαν υπάρξει τέτοιες πρωτοβουλίες στην περιοχή του Αποκόρωνα με θετικά αποτελέσματα, χωρίς όμως συνέχεια. Αντίθετα υπήρξε η υποβάθμιση τους από κεντρικές επιλογές του πολιτικού μας συστήματος, εξ αιτίας των σχεδόν  ανύπαρκτων αποκεντρωμένων τοπικών  θεσμών, μέχρι το πρόσφατο παρελθόν πριν την πρώτη και δεύτερη ενοποίηση των δήμων με τα σχέδια Καποδίστριας και Καλλικράτης. 
Δεν υποστηρίζω ότι η κατάσταση έχει αλλάξει ριζικά και είναι ώριμές οι συνθήκες για να αναλάβουν οι τοπικοί φορείς και ο Δήμος το στρατηγικό ρόλο που τους αναλογεί στα θέματα της τοπικής ανάπτυξης. Βασικός παράγοντας που συνεχίζει να δρα ανασταλτικά τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα είναι οι περιορισμένοι αυτοτελείς πόροι των ΟΤΑ και η οικονομική εξάρτηση και ο στενός εναγκαλισμός με το κεντρικό κράτος που τους στερεί ενέργεια και πρωτοβουλίες. Παράλληλα με το προηγούμενο είναι ο χαμηλός βαθμός οργάνωσης των υπηρεσιών του τοπικού συστήματος, ο περιορισμός της λειτουργίας της διοίκησης στην επίλυση μόνο των προβλημάτων της καθημερινότητας του πολίτη σε βάρος της διαμόρφωσης στρατηγικών και πολιτικών για την τοπική ανάπτυξη και τον τουρισμό, καθώς και της εξασφάλισης των αναγκαίων πόρων.
Θεωρώ σαν βασική προϋπόθεση για την Τουριστική Ανάπτυξη  του Δήμου Αποκόρωνα την διαμόρφωση Στρατηγικής για την επόμενη δεκαετία, μέσα από διαβούλευση με τους τοπικούς φορεις και την κοινωνία, με εξειδίκευση των αξόνων ενός τέτοιου στρατηγικού σχεδίου σε έργα βραχυπρόθεσμα με ορίζοντα πενταετίας.
Βασικοί άξονες ενός τέτοιου σχεδίου εκτός της άμεσης και επείγουσας αντιμετώπισης των σοβαρών προβλημάτων σε τουριστικές περιοχές (  χωροταξικές ρυθμίσεις των ΣΧΟΟΑΠ, ολοκλήρωση τους σε περιοχές του δήμου που δεν έχουν ακόμα εκπονηθεί, άμεση υλοποίηση βασικών έργων υποδομής όπως βιολογικοί, έργα οδοποιίας, κλπ) για τα επόμενα πέντε χρόνια.
Εκτός από το παραπάνω, βασικός σκοπός ενός στρατηγικού σχεδίου για τη τουριστική ανάπτυξη του Δήμου Αποκόρωνα κατά την γνώμη μου είναι η απάντηση  σε δύο βασικά ερωτήματα.
Το πρώτο είναι ως προς την ανάγκη διαφοροποίησης του τουριστικού προϊόντος, της επιμήκυνσης της τουριστικής περιόδου, της ολοκληρωμένης και βιώσιμης ανάπτυξης του.
Το δεύτερο είναι η τουριστική διάχυση της ανάπτυξης στο σύνολο του δήμου και ιδιαίτερα στην ενδοχώρα, στις ορεινές και ημιορεινές περιοχές, στα χωριά της ρίζας του Αποκόρωνα από Στύλο, Σαμωνά, Ραμνή, Μελιδόνι, Αλίκαμπος, Εμπροσνερος, Βρύσες, Κουρνά,  Κάστελο μέχρι και την Ασή Γωνιά, με στήριξη της ενδογενούς ανάπτυξης, την αξιοποίηση των πλούσιων φυσικών και ανθρωπογενών πόρων και του μοναδικού κρητικού τοπίου με την προστασία και επαναξιολόγηση του.
Η οικονομική γεωγραφία του Δήμου Αποκόρωνα είναι από το Αγιο Πνεύμα και το Σπαθί, την λίμνη του Κουρνά μέχρι την Ασή Γωνιά, τις παραλίες της Γεωργιούπολης  και της Κυανής Ακτής στις εκβολές του Κυλιάρη ποταμού, το Ακρωτήρι Δράπανο και το σπήλαιο των Ελεφάντων, τα σπηλαιο-βάραθρα Γουργούθακας  και Λιοντάρι (στη περιοχή Ατζίνες των Λευκών Ορέων σε υψόμετρο 1500 μ πάνω από το Μελιδόνι που είναι και τα μεγαλύτερα των Βαλκανίων και στα εξήντα μεγαλύτερα σε παγκόσμια κατάταξη ).  
Το συγκριτικό πλεονέκτημα γενικά για το Νομό μας αλλά και ειδικά για το Δήμο του Αποκόρωνα είναι το φυσικό περιβάλλον. Αύτο οφείλουμε να αξιοποιήσουμε παράλληλα με την προστασία του και να το μεταφερθεί ακέραιο στις επόμενες γενεές όπως εμείς το παραλάβαμε από τους παππούδες και πατεράδες μας.  Η φύση του πλούτου των Εθνών όπως υποστηρίζει και ο πατέρας της Πολιτικής Οικονομίας Ανταμ Σμίθ σημαίνει αύξηση του ΑΕΠ με το σημερινό όρο που χρησιμοποιούμε και κύρια η αύξηση των παραγωγικών κεφαλαίων της γεωργίας και της μεταποίησης, της εργασίας αλλά και των κερδών των επιχειρήσεων. Ολοκληρωμένη τοπική ανάπτυξη σημαίνει ενίσχυση της παραγωγικής βάσης μιας τοπικής οικονομίας όπως είναι και του Αποκόρωνα και την οργανική συνεργασία Πρωτογενή με Αγροτοδιατροφικό Μεταποιητικό τομέα, τις υπηρεσίες και τον Τουρισμό.

Διαφοροποίηση τουριστικού προϊόντος με την διαμόρφωση ενός ισχυρού brand name Apokoronas
Η απάντηση στο ερώτημα πως θα προκύψει η διαφοροποίηση του τουριστικού μας προϊόντος:
Από τις τοπικές μας παραγωγές, τις πολιτιστικές μας αξίες, την ανάδειξη και αξιοποίηση των ιστορικών μας μνημείων, τα ήθη και τα έθιμα, την ανάδειξη του μοναδικού κρητικού τοπίου τόσο στη ενδοχώρα όσο και στις παραλίες. Αυτό είναι που θα αποτελέσει το ισχυρό brand Apokoronas, όχι μόνο επειδή θα διαφοροποιήσει το τουριστικό προϊόν του δήμου αλλά γιατί και θα αυξήσει την προστιθέμενη αξία του. Γιατί ο στόχος είναι εκτός το target group του Μαζικού Τουρισμού, να μπορείς να απευθυνθείς και σε άλλα τμήματα της αγοράς με υψηλότερα εισοδήματα αλλά και πολύ διαφορετικές απαιτήσεις και ανάγκες. Όπως επίσης το να μπορεί να επιμηκυνθεί η διάρκεια της τουριστικής περιόδου πέρα από τους μήνες αιχμής Ιούλιο – Αύγουστο.
Λειτουργεί ανταγωνιστικά ο Μαζικός Τουρισμός στις άλλες μορφές Τουρισμού; Ασφαλώς όχι. Το αντίθετό, λειτουργεί συμπληρωματικά και βοηθά και στη ισχυροποίηση και των εναλλακτικών μορφών. Ας φανταστούμε για τους επισκέπτες  της παραλίας να υπάρχουν ευκαιρίες για εκδρομές και εξερευνήσεις: φυσιολατρικές, γαστρονομικές, πολιτιστικές στην ενδοχώρα μέσα από την δημιουργία τοπικών δικτύων επιχειρήσεων παραδοσιακών προϊόντων και παραγωγών, πολιτιστικών εκδηλώσεων και περιπατητικών διαδρομών με την σήμανση και συντήρηση μονοπατιών του δήμου (μικρές υποδομές) στα χωριά της ρίζας, στη ανάβαση στα Λευκά Ορη την όργανωση εκδηλώσεων πχ στις Καρές για την Ποιμενική ζωή της Κρήτης τα ήθη και τα έθιμα, καλεντάριο για τα πανυγήρια, κλπ

Επίσης θα μπορούσε να αναληφθούν πρωτοβουλίες για κάποιες διεθνείς εκδηλώσεις – events - με τοπικούς και περιφερειακούς φορείς αξιοποιώντας μοναδικούς φυσικούς πόρους της περιοχής όπως για παράδειγμα τα σπηλαιοβάραθρα του Γουργούθακα και Λιονταριού πάνω από το Μελιδόνι.   

Ολοκληρωμένη ανάπτυξη και ενίσχυση της παραγωγικής βάσης της περιοχής  ούτως ώστε η ανάπτυξη, η απασχόληση και τα εισοδήματα να μην στηρίζονται κύρια στις υπηρεσίες φιλοξενίας, εστίασης, αναψυχής, αλλά και σε νέες υπηρεσίες και επαγγέλματα του πράσινου τουρισμού, στις νέες τεχνολογίες και επικοινωνίες, στην λειτουργία ανταγωνιστικών μικρών και μεσαίων μεταποιητικών επιχειρήσεων, ειδικά του αγροτοδιατροφικού τομέα αλλά και παραδοσιακών καλλιτεχνικών προϊόντων και κατασκευών.
Επίσης ενίσχυση του πρωτογενή τομέα, ειδικά απο νέους αγρότες με στήριξη της επιχειρηματικής και βιολογικής γεωργίας σε προϊόντα ελλειμματικά μεγάλης προστιθέμενης αξίας, όπως είναι τα αρωματικά και η παραγωγή αιθέριων ελαίων, η εκτροφή χοχλιών, παραγωγές χαρουπιών και υποπροϊόντων τους όπως ήταν η χαρουμπία, αλλά και τα προϊόντα και υποπροϊόντα της ελιάς,οι μικρές ζωϊκές παραγωγές και εκτροφές όπως η μελισσοκομία και τα υποπροϊόντα της, τα παραδοσιακά κτηνοτροφικά προϊόντα και ιδιαίτερα τα Προϊόντα Ονομασίας Προέλευσης (ΠΟΠ) τα Προϊόντα Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ) και τα Ιδιότυπα Προϊόντα, κλπ

Διάχυση της Τουριστικής ανάπτυξης στο σύνολο του δήμου Αποκόρωνα

Το πρόβλημα της ανάπτυξης του τουρισμού με βάση και τις συσσωρευμένες εμπειρίες, διεθνείς αλλά και τοπικές, αντιμετωπίζει ορισμένα νέα προβλήματα και έχει ξεκινήσει ένας πλούσιος διάλογος μεταξύ δημόσιων αρχών, φορέων του τουρισμού, κοινωνίας των πολιτών αλλά  και με εκπόνηση μελετών για την αντιμετώπιση τους.
Ένα  πρόβλημα που εμφανίζεται σε ορισμένες ειδικές περιπτώσεις όπως είναι οι πόλεις που χαρακτηρήζονται μουσεία, τα μεγάλα αστικά κέντρα, και περιοχές ευαίσθητες περιβαλλοντικά, είναι η παρουσία μεγάλων ροών επισκεπτών, σε περιορισμένες χωρικές ενότητες και χρονικές περιόδους.
Το πρόβλημα της διάχυσης της τουριστικής ανάπτυξης ήταν στρατηγικός παράγοντας στο σχεδιασμό της  ακόμα και  από την εκπόνηση των πρώτων μελετών τουριστικής ανάπτυξης  και έγινε αναφορά και για την πρόβλεψη που είχε γίνει και δεν υλοποιήθηκε, στο πρώτο δεκαετές πρόγραμμα  της περιφέρειας για την «Τουριστική Ανάπτυξη της Κρήτης». Η διάχυση αντιμετωπίζει καλύτερα τα προβλήματα της χωροταξικής οργάνωσης, της προστασίας του φυσικού και ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, τις χρήσεις γης αλλά και δραστηριοτήτων, την ισορροπημένη ανάπτυξη των οικονομικών δραστηριοτήτων, της απασχόλησης και των εισοδημάτων, βελτιστοποιεί και αξιοποιεί καλύτερα τους ενδογενείς πόρους μιας  χωρικής ενότητας σε επίπεδο οικονομικής γεωγραφίας.
Σε αυτή τη βάση άλλα και με την προϋπόθεση ότι μια χωρική ενότητα διαθέτει συγκριτικά πλεονεκτήματα για την ανάπτυξη τουριστικών δραστηριοτήτων άμεσων ή εξαρτώμενων,  δεν θα πρεπει να αποκλείονται από τη στρατηγική ανάπτυξη ενός Δήμου. Στο παράδειγμα του Δήμου Αποκόρωνα τα χωριά της ρίζας προσφέρονται για την σήμανση και χάραξη φυσιολατρικών, πολιτιστικών και γαστρονομικών διαδρομών αλλά και για επισκέψεις σε δίκτυα επιχειρήσεων οινογευσίας, παραδοσιακών τοπικών προϊόντων, κλπ
Επίσης στο Δήμο περιλαμβάνεται ένα τμήμα του ορεινού όγκου των Λευκών Ορέων για ορειβατικές ή βοτανικές διαδρομές  στην διάρκεια του έτους, όπως και για την ανάπτυξης νέων δραστηριοτήτων -ορειβατικό ποδήλατο, παρά πέντε, σανίδα snowboard, που θα μπορεί να επιμηκύνουν την τουριστική περίοδο στη διάρκεια του χειμώνα ή της άνοιξης, μοναδικές για όσους έχουν γνωρίσει τα χιονισμένα ή ανθισμένα τοπία της Κρήτης.     

Κλείνοντας την σύντομη παρέμβαση μου θέλω να τονίσω, ότι κάποιες  μόνο πλευρές του προβλήματος επιχειρήσαμε να σκιαγραφήσουμε από ένα υλικό έρευνας και προσωπικών μου εμπειριών τόσο σαν μελετητής από την  περιοχή του Αποκόρωνα άλλα  και από άλλες περιοχές εντός και εκτός Ελλάδος.
Δυστυχώς στη μεγάλη συζήτηση που έγινε την δεκαετία του 90 γύρω από τα θέματα των Εναλλακτικών Μορφών και του Πράσινου Τουρισμού σε διάφορα φόρα της ΕΕ , αλλά και σε σχέση με καλές πρακτικές από άλλες Περιφέρειες της χώρας όπως Ήπειρο και Δυτικής Μακεδονία, η συμμετοχή μας σαν περιφέρειας ήταν περιορισμένη γιατί  στη Τουριστική Αγορά της Κρήτης κυριαρχούσε/η ο Μαζικός Τουρισμός που παρ’ολες τις στρεβλώσεις του συνέχιζε να τροφοδοτεί την γραμμική ανάπτυξη και μεγέθυνση της περιφερειακής οικονομίας, ιδιαιτέρα για τις περιοχές της Δυτικής Κρήτης όπου η τουριστικοποίηση της ξεκίνησε με σχετική χρονική υστέρηση σε σχέση με την Ανατολική Κρήτη.  Έτσι δεν υπήρξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον να επενδυθούν  κεφάλαια είτε για την δημιουργία υποδομών (ΠΕΠ 2007-2014) είτε νέων επιχειρήσεων σε περιοχές της ενδοχώρας και μάλιστα σε μορφές αγροτουρισμού, αλλά περισσότερο, ήταν η ανάπτυξη τουριστικών καταλυμάτων σε αγροτικές περιοχές που δεν πρέπει να ταυτίζονται με τις μορφές αγροτουρισμού.  Βασικός παράγοντας που δεν έχει επιτρέψει την ανάπτυξη των εναλλακτικών μορφών του τουρισμού ήταν η έλλειψη ανθρώπινων πόρων και σε πολλές περιπτώσεις η εγκατάλειψη από τους νέους των χωριών της ενδοχώρας ή η απασχόληση  τους περιοριζόταν μόνο σε επιδοτούμενες δραστηριότητες φυτικής και ζωικής παραγωγής κυρίως που τους εξασφάλιζαν «εύκολα εισοδήματα». Αυτή η αιτία μαζί με την εγκατάλειψη της ενδοχώρας είναι οι βασικές αιτίες του αφανισμού περιοχών που για αιώνες ολόκληρους (κτηνοτροφικές κοινότητες) ήταν όχι μόνο πολυάνθρωπες και ευημερούσες   αλλά παρήγαγαν και σημαντικό μέρος του πλούτου  και  των προϊόντα μας. 

Στα βασικά ερωτήματα που έχουν τεθεί θέλω να απαντήσω έστω μονολεκτικά :
Υπάρχει άλλος δρόμος Τουριστικής Ανάπτυξης της Κρήτης, του Ν. Χανίων, του Δήμου Αποκόρωνα εκτός του Μαζικού Τουρισμού;
Ναι, και ο δρόμος  είναι ο ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΤΟΥΡΙΣΜΟΣ

Πρέπει να διαφοροποιηθεί το Τουριστικό μοντέλο μας και προϊόν για να γίνει περισσότερο βιώσιμο αποδοτικό και καινοτόμο στα πλαίσια και του συνολικού παραγωγικού πρότυπου της χώρας για τα επόμενα χρόνια;
Η μεγάλη φούσκα που είναι δυστυχώς το παραγωγικό πρότυπο της χώρας, η αντεστραμμένη πυραμίδα όπως την ονομάζουν πολλοί, με την στενή παραγωγική βάση και τις υπηρεσίες στην κορυφή, αποτελεί και ένα από τους βασικούς λόγους της κρίσης και της χρονικής της διάρκειας. Είναι το λεγόμενο Στρατηγικό Έλλειμμα Ανάπτυξης σύμφωνα με τους Οικονομολόγους.

Κίνητρο για το διάλογο είναι οι σπάνιοι φυσικοί, πολιτιστικοί, ιστορικοί και αγροτουριστικοί πόροι του Αποκόρωνα τα συγκριτικά πλεονέκτημα του.
Όλοι αυτοί οι σπάνιοι πόροι κινδυνεύουν να υποβαθμιστούν τα επόμενα χρόνια από ανεξέλεγκτες και απερίσκεπτες ανθρώπινες παρεμβάσεις, που προσβάλλουν το Κρητικό τοπίο, την φύση, το πολιτισμό, τα ήθη και τα έθιμα. Τους πόρους αυτούς έχουμε την υποχρέωση να τους μεταβιβάσουμε στις επόμενες γενιές αναλλοίωτους. Η Κρήτη, τα Χανιά ο Αποκόρωνας , δυστυχώς κινδυνεύουν  κύρια από μας, και είναι θέμα συλλογικής ευθύνης των Τοπικών και Περιφερειακών φορέων κύρια, η σωτηρία τους, μέσω της αλλαγής του παραγωγικού προτύπου, όπως διαμορφώθηκε ιδιαίτερα στο Τουρισμό και στην Γεωργία. Αυτό θα συμβάλλει παράλληλα στο να διεκδικήσουμε μια νέα θέση σαν χώρα στο διεθνή καταμερισμό εργασίας στηριζόμενοι σε προϊόντα-υπηρεσίες υψηλής ποιότητας, όπως είναι του βιώσιμου τουρισμού, της επιχειρηματικής και οικολογικής γεωργίας, του αγροτοδιατροφικού μεταποιητικού τομέα, σε προϊόντα και υπηρεσίες υψηλής προστιθέμενης αξίας, γιατί ενσωματώνουν την καινοτομία, τις νέες τεχνολογίες και την οικονομία της γνώσης.

Σας Ευχαριστώ
Αρτεμάκης Μιχάλης
Οικονομολόγος

Δευτέρα 17 Απριλίου 2017

Ταξιδιωτικό Ισοζύγιο και το Τουριστικό Μοντέλο Ανάπτυξης



Με βάση τα οριστικά  στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας (Τ.Ε.) το ταξιδιωτικό πλεόνασμα για το 2016 διαμορφώνεται στα 11,2 δις €. Οι εισπράξεις ήταν 13,2 δις € και οι πληρωμές 2,0 δις €. Οι εισπράξεις ήταν μειωμένες σε σχέση με το 2015 - 6,5%. Που αντιστοιχεί σε μικρότερη κατά κεφαλή τουριστική δαπάνη 2016:€471 σε σχέση με 2015: €541. Αυτό οφείλει να μας ανησυχήσει! Οι επισκέπτες την ίδια περίοδο αυξήθηκαν 7,6% φτάνοντας το 2016 τα 28 εκ. ταξιδιώτες σε σχέση με 2015 που ήταν 26 εκ.. Παρατηρώντας  το διάγραμμα 1 διαπιστώνουμε ότι η μείωση των εσόδων δεν είναι συγκυριακή αφού τα τουριστικά έσοδα του 2016 είναι μικρότερα σε απόλυτους αριθμούς και από εκείνα του 2014 αντίστοιχα.  
Όσο αναφορά την Κρουαζιέρα και το ειδικό της βάρος στο ταξιδιωτικό ισοζύγιο από τα στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδας 2016
Το 2016 καταγράφηκαν 4.093 αφίξεις κρουαζιερόπλοιων (2015: 4.375 αφίξεις), με 5.053 χιλ. επισκέψεις επιβατών έναντι 5.118 χιλ. επισκέψεων επιβατών το 2015.
Tο 2016, οι συνολικές εισπράξεις από επιβάτες κρουαζιέρας αυξήθηκαν κατά 1,0% σε σύγκριση με το 2015 και ανήλθαν στα 509 εκατ. ευρώ, εκ
Από την κατανομή των συνολικών εισπράξεων και επισκεπτών στα λιμάνια των Χανίων αντιστοιχεί το 1,8% των εισπράξεων και το 3.0% των επισκεπτών για το 2016 .
Διάγραμμα 1
Ταξιδιωτικό Ισοζύγιο
Πηγή: Τράπεζα της Ελλάδας

Θυμίζω  τις προβλέψεις (2017) του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ταξιδιών και Τουρισμού (WTTC) προβλέπεται έκρηξη για τα επόμενα δέκα χρόνια στο Ελληνικό Τουρισμό. Έγκαιρα οφείλουμε να αντιμετωπίσουμε τα διαρθρωτικά και ποιοτικά προβλήματα που αντιμετωπίζει το Τουριστικό μας προϊόν. Την ανάγκη ανάπτυξης του ποιοτικού Τουρισμού και των εναλλακτικών μορφών πέρα από το ήλιος – θάλασσα – παραλίες. Αποτέλεσε το σύνθημα της Τουριστικής Ανάπτυξης της δεκαετίας του 60. Η χώρα μας διαθέτει όλα τα συγκριτικά πλεονεκτήματα για ανάπτυξη των βιωματικών, πολιτιστικών και περιβαλλοντολογικών μορφών τουρισμού.  Η μείωση των εσόδων του Ελληνικού Τουρισμού πρέπει να μας κρούσει τον κώδωνα κινδύνου. Αυτό προϋποθέτει την κινητοποίηση και στενή συνεργασία όλων των εμπλεκομένων στο Τουρισμό άλλα και του τρόπου οργάνωσης του. Θα πρέπει να ξεφύγει από τον αυτοσχεδιασμό και να προχωρήσει στη αναπτύξει ολοκληρωμένων σχεδίων με την δημιουργία θεσμών τεκμηρίωσης και επιστημονικής ανάλυσης, την συνεργασία των Φορέων του Τουρισμού – Επιστημονικών Ιδρυμάτων, Περιφερειακής και Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Δημιουργία Περιφερειακών Ινστιτούτων Τουριστικής Ανάλυσης και Τεκμηρίωσης, Παρατηρητηρίων Τουρισμού, κλπ . Ειδικό ρόλο πρέπει να αναλάβουν οι Δήμοι σε αυτή την κατεύθυνση. Όμως θα πρέπει να αναδιαρθρώσουν ριζικά τις οργανωτικές τους δομές και υπηρεσίες και να διαμορφώσουν Τουριστικές Στρατηγικής μεσομακροπρόθεσμες και βραχυπρόθεσμες τουριστικές πολιτικές.
Η χωροταξία καταλαμβάνει στρατηγικό ρόλο στη τουριστική ανάπτυξη, σε σχέση και με τα προβλήματα του τρόπου ανάπτυξης του τουρισμού στις δεκαετίες 60 και 70 στη Κρήτη, με την συγκέντρωση του γύρω από τα μεγάλα αστικά κέντρα και κατά κύριο λόγο στο βόρειο τμήμα του νησιού. Αφήνοντας ανεκμετάλλευτη την ενδοχώρα. Μια προβολή της αύξησης των επισκεπτών τα επόμενα χρόνια στο νησί μας προϊδεάζει, τι τεράστια προβλήματα μπορεί να προκύψουν από την μεγάλη ανθρωπογενή πίεση που θα ασκηθεί στο χώρο και στο χρόνο, αν υπολογίσουμε τη χωρική στενότητα των τουριστικών περιοχών: πόλεις και τουριστικοί πόλοι όπως και το χρονικό περιορισμό  της τουριστικής περιόδου: Ιούλιος – Αύγουστος. Αποτέλεσμα του μαζικού τουρισμού και του Τουριστικού μας Μοντέλου. Αυτό που άμεσα θα πρέπει να σχεδιαστεί και να αναπτυχθεί είναι η χωρική ενοποίηση των αστικών και αγροτικών περιοχών με την δημιουργία δικτύων και την διάχυση της τουριστικής ανάπτυξης προς την ενδοχώρα. Αυτό προϋποθέτει μικρά έργα υποδομής αλλά και επενδύσεις από ιδιώτες στις αγροτικές περιοχές και στις περιοχές φυσικού κάλους. Αναδεικνύοντας το ιδιαίτερο κρητικό τοπίο, τους φυσικούς και ανθρωπογενείς πόρους συνδέοντας οργανικά και επαναξιολογώντας τοπικά παραδοσιακά προϊόντα, ήθη, έθιμα και παραγωγές. Προωθώντας προϊόντα και υπηρεσίες μεγάλης προστιθεμένης αξίας που στηρίζονται στη γνώση και στη καινοτομία και προωθούν την εξωστρεφή επιχειρηματικότητα και τους εξαγωγικούς τομείς της τοπικής οικονομίας όπως είναι ο αγροτο-διατροφικός και τουριστικός.   
Συμπερασματικά θα πρέπει να επανεκτιμήσουμε και επαναξιολογήσομε πλευρές του Τουριστικού μας Μοντέλου και πως θα μπορέσουμε να βελτιώσουμε ποιοτικά το τουριστικό μας προϊόν, στοχεύοντας σε νέα target group της τουριστικής αγοράς με υψηλότερα εισοδήματα.

Αρτεμάκης Μιχάλης
Οικονομολόγος

Τρίτη 11 Απριλίου 2017

Αναγκαιότητα δημιουργίας ενός νέου πολιτικού φορέα.



Ο «κύβος ερρίφθη» με το ξέσπασμα της κρίσης. Το παραδοσιακό πολιτικό  σύστημα εισήλθε στο κύκλο της δίνης. Το κόμμα που κυριάρχησε στο μεγαλύτερο διάστημα της μεταπολιτευτικής ζωής της χώρας, αλλά και εξ αιτίας της συγκυρίας ποια ήταν η ηγετική ομάδα που προσπάθησε να διαχειριστεί την αρχή της κρίσης (ΓΑΠ), οδηγήθηκε από την ίδια την ζωή στην υπέρβαση του. Ο λόγος απλός, γιατί χρεώθηκε όλα τα αρνητικά της κρίσης, αλλά και την πολύχρονη παραμονή του στη εξουσία μαζί με τα φαινόμενα διαφθοράς, κακοδιαχείρισης, αναποτελεσματικότητας και του υπέρμετρου δανεισμού της. Παράλληλα είχε να αντιμετωπίσει το ανερχόμενο  ρεύμα του λαϊκισμού που ενδυνάμωσε και μέσα στο ίδιο το Πασοκ, με αποτέλεσμα την μαζική μετατόπιση ψηφοφόρων του και στελεχών σε ένα περιθωριακό κόμμα όπως ήταν ο ΣΥΡΙΖΑ του 3,5 – 5% που το μετέτρεψε σε κόμμα εξουσίας εξ αιτίας της συγκυρίας.  Από την στιγμή που οι κοινωνικές αναφορές του δεν μπορεί να είναι οι ίδιες με εκείνες του 81 «μη προνομιούχοι» υπάρχει η ανάγκη επανίδρυσης ή καλύτερα επαναθεμελίωσης ενός νέου κόμματος που θα προκύψει από την συνάντηση των δυνάμεων  του εκσυγχρονιστικού χώρου κέντρου και αριστεράς με σαφή ιδεολογικό προσανατολισμό στη δημιουργία ενός σύγχρονου ευρωπαϊκού δημοκρατικού κόμματος που θα αποτελεί το ένα από τους δύο βασικούς πόλους στη διαμόρφωση ενός σταθερού πολιτιστικού συστήματος στη μετα-κρίση εποχής.
……………………………………………………………………………………
Το κυρίαρχο πολιτικό αφήγημα είναι η ολοκλήρωση του εκσυγχρονιστικού εγχειρήματος για την χώρα και η μετατροπή της σε μια σύγχρονη ανοικτή ανταγωνιστική οικονομία και κοινωνία. Αυτό που ονομάζουμε κανονικότητα.