Περιφερειακά – Τοπικά συστήματα και οι Εκλογές

Αυτή την περίοδο, τα Τοπικά – Περιφερειακά θέματα, λόγω και των επερχόμενων εκλογών αποκτούν ειδικό ενδιαφέρον. Ο τρόπος οργάνωσης και λειτουργίας ενός τοπικού και περιφερειακού συστήματος, σαν επιστημονική βάση αναφοράς έχει την Περιφερειακή Επιστήμη. Αλλά όχι μόνο. Είναι αντικείμενο και άλλων επιστημονικών κλάδων: Πολιτικής Επιστήμης, Κοινωνιολογίας, Οικονομικών, Χωροταξίας,  κλπ και  προϋποθέτει διεπιστημονική συνεργασία, όπως και για το κράτος.

Η σπουδαιότητα που αποδίδεται στα τοπικά συστήματα στα σύγχρονα κράτη είναι σημαντική, λόγω της αποκέντρωσης πόρων και αρμοδιοτήτων από το κεντρικό κράτος σε Περιφερικό – Τοπικό επίπεδο. Μολονότι στη χώρα μας η Περιφερειακή – Τοπική αποκέντρωση δεν έχει ολοκληρωθεί και η περιφερική αιρετή αυτοδιοίκηση είναι σχετικά νέος θεσμός, οι πόροι της είναι περιορισμένοι και σε σημαντικό βαθμό, εξαρτάτε  από κεντρικούς πόρους (ΣΑΤΑ – Κ.Α.Π.). Οι  αυτοτελείς θεσμοθετημένοι ίδιοι πόροι είναι ελάχιστοι.

Παρ’ όλα αυτά και παρά τις διαφορές που υπάρχουν με περιφέρειες – δήμους στις χώρες τις Ε.Ε., οι Περιφερειακές και Δημοτικές Αρχές και στη χώρα μας είναι θεσμοί βαθιά δημοκρατικοί και πολύ πιο κοντά στους πολίτες σε σχέση με το κεντρικό κράτος και τις διάφορες υπηρεσίες του. Από αυτή λοιπόν την πλευρά οι διαδικασίες συγκρότησης των περιφερειακών και δημοτικών αρχών είναι πάνω από όλα πολιτικές. Πολιτικές όμως και όχι κομματικές, με την έννοια του έλεγχου από κάποιο κόμμα. Όπως επίσης της αυτονομίας των τοπικών αρχών σε σχέση με την κεντρική κυβέρνηση. Τα τοπικά συστήματα παρουσιάζουν αναπτυξιακές ιδιαιτερότητες, όπως πχ η Περιφέρεια της Κρήτης είναι η μεγαλύτερη Τουριστική Αγορά της χώρας και αντίστοιχα όλοι οι μεγάλοι δήμοι της. Αυτό προϋποθέτει διαφορετικό τρόπο οργάνωσης προτεραιοτήτων εξυπηρέτησης – αναπτυξιακών στόχων και συμφέροντος του δημότη - που είναι και ο βασικός σκοπός ενός τοπικού συστήματος.

Από αυτή την πλευρά η συγκρότηση της ομάδας ή συνδυασμού που θέλει να διεκδικήσει την περιφερειακή ή δημοτική κυβέρνηση, είναι ήσσονος σημασίας.

Σε κοινωνίες με δομές και λειτουργίες σχετικά καθυστερημένες, κύρια πρυτανεύουν λογικές πελατειακών ομάδων και συμφερόντων, προσώπων που διαπλέκονται, επειδή υπόσχονται εξυπηρέτηση μικρο-συμφερόντων και μεγαλο-συμφερόντων. Έτσι δημιουργούνται οι κλασικοί μικρο-μαυρογιαλούριδες, προς άγρα ψήφων ομάδων συμφερόντων ή των δημοτών, υποσχόμενοι εξυπηρετήσεις, άσχετες, προς μία συνολική στρατηγική ενός δήμου, είτε επειδή δεν υπάρχει γιατί συνήθως δεν θεωρείται αναγκαία, λόγω μικρού μεγέθους τους (προ-καλλικρατικοί δήμοι). Στην συνέχεια πίεζαν οι τοπικοί παράγοντες, για υλοποίηση των υποσχέσεων, με αποτέλεσμα τον κατακερματισμό των πόρων, σε έργα χωρίς κανένα μετρήσιμο μέγεθος κόστους/ωφέλειας, και όλοι γνωρίζουμε πόσο σκληρά πληρώνει ο τόπος μας, την διασπάθιση πολύτιμων πόρων σε πολύ μικρά έργα χωρίς καμία αναπτυξιακή σημασία, παρά μόνο για την άγρα των ψήφων, ενός διαφθαρμένου πελατειακού πολιτικού συστήματος.

 Αυτές οι ομάδες συνήθως χειραφετούνται από τα κόμματα εξουσίας, επειδή επιδιώκουν να ελέγχουν και να διευρύνουν το πελατειακό τους κράτος σε όλα τα επίπεδα. Η λεγόμενη παθογένεια της κομματοκρατίας – πελατειακού συστήματος. Όπως τη γνωρίσαμε στη χώρα μας. Αυτό καταλήγει οι υποψήφιοι να παίρνουν το χρίσμα από τα κόμματα, είναι το σύνηθες, χωρίς να αποκλείεται η διαπλοκή και όταν ο επικεφαλής είναι «ανεξάρτητος». Αυτό δεν θα αποτελούσε πρόβλημα αν τα κόμματα είχαν ένα δημοκρατικό τρόπο λειτουργίας, όπως γίνεται στις περισσότερες χώρες της Ε.Ε..

     Επίσης αν ο Στρατηγικός Σχεδιασμός και ο Προγραμματισμός δεν υποβαθμιζόταν σε επίπεδο εξυπηρέτησης του θεσμικού του και μόνο πλαισίου και όχι της πολιτικής του ουσίας, που είναι η υλοποίηση στόχων που έχουν συμφωνηθεί μέσα από συμμετοχικές και δημοκρατικές διαδικασίες (από τα πάνω προς τα κάτω και αντίστροφα) μεταξύ θεσμών και φορέων σε περιφερειακό ή τοπικό επίπεδο υπό την αιγίδα της τοπικής κυβέρνησης και έχουν σκοπό την εξυπηρέτηση του πολίτη,  τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του και του βιοτικού του επιπέδου. 

Ο Στρατηγικός σχεδιασμός αντίστοιχα προϋποθέτει οργάνωση των υπηρεσιών του συστήματος με τέτοιο τρόπο, ώστε να μπορεί να υλοποιεί του στόχους του. Παράδειγμα, ποίοι είναι οι Στρατηγικοί στόχοι για τα επόμενα δέκα χρόνια του Δήμου Χανίων; Παίρνοντας υπόψη ότι είναι ένας τουριστικός δήμος μεσαίου μεγέθους, ποιες είναι οι προτεραιότητες του σε σχέση με το όραμα της τοπικής κυβέρνησης (δήμος), πως οργανώνει τον χώρο από άποψη χωροταξίας δραστηριοτήτων, πως οργανώνει τις υπηρεσίες του για την εξυπηρέτηση των αναπτυξιακών στόχων του, της οικονομικής και κοινωνικής τοπικής αγοράς, τον πολιτισμό, την παιδεία, τη πρόνοια, τις δημοτικές υπηρεσίες του, γενικότερα το στόχο της αποτελεσματικότητας, με σκοπό την εξυπηρέτηση του πολίτη στο ανώτερο δυνατό επίπεδο με το χαμηλότερο δυνατό κόστος;

Αυτά όλα προϋποθέτουν διακριτή επάρκεια: επιστημονική – τεχνοκρατική – επαγγελματική των εμπλεκομένων αιρετών που θα πλαισιώσουν μια περιφερειακή – τοπική κυβέρνηση (δήμο), αλλά και σαφή Προγραμματικό λόγο του κάθε συνδυασμού, για το Που θέλει να πάει ο τόπος αλλά και Πώς θα οργανώσει τις ενέργειες του για να πετύχει τους στόχους του.

Οι ετήσιοι προϋπολογισμοί, είναι ένα από τα βασικά εργαλεία, για υλοποίηση των προγραμματικών στόχων και πολιτικών μιας τοπικής κυβέρνησης (δημοτικής αρχής).

Σήμερα χρειαζόμαστε όσο ποτέ άλλοτε τοπικές – περιφερειακές αρχές με όραμα για τον τόπο, με συγκεκριμένους στόχους αντιμετώπισης των προβλημάτων που προκύπτουν λόγω της κρίσης, αλλά και ποια θα είναι η δικιά τους συμβολή για το ξεπέρασμα, ιδιαίτερα στη απασχόληση, επιχειρηματικότητα και ανάπτυξη, με σαφή τον αναπτυξιακό τους ρόλο, ανάλογα και με τα πλεονεκτήματα του κάθε δήμου. Επίσης κεντρικό ζήτημα είναι η αποτελεσματικότητα μιας τοπικής κυβέρνησης, και όχι τόσο η διαχείριση κάποιον έργων που ούτως ή άλλως είναι στις θεσμικές αρμοδιότητες ή ο διεκδικητικός τους ρόλος, προς την κεντρική εξουσία, που καλό είναι να υπάρχει αλλά όχι να αποτελεί τον μόνο στρατηγικό παράγοντα.

Η βάση πρέπει να είναι η διαμόρφωση Στρατηγική Ανάπτυξης με χρονικό ορίζοντα δεκαετία, το Πρόγραμμα σε σχέση με τις ανάγκες και τα προβλήματα των δημοτών, η αποδοτικότητα και βιωσιμότητα των τοπικών συστημάτων, με ισοσκελισμένους τους ετήσιους προϋπολογισμούς, που εκφράζουν την χρηστή διαχείριση των οικονομικών τους.

Θα πρέπει να απαντούν ποίο είναι το όραμα τους για τα Χανιά, την Κρήτη και πώς θα το υλοποιήσουν, με ποιους πόρους και ποια μέσα.

Αυτούς τελικά θα πρέπει να επιλέξουν οι δημότες, με την ψήφο τους, στις επόμενες Δημοτικές και Περιφερειακές εκλογές.

Αρτεμάκης Μιχάλης

artemakism@ameksa.gr